29 Mart 2008 Cumartesi

KÜMELER

KÜMELER

A. TANIM


• Küme, nesnelerin iyi tanımlanmış listesidir.


• Kümeler genellikle A, B, C gibi büyük harflerle gösterilir.


• Kümeyi oluşturan öğelere, kümenin elemanı denir. a elemanı A kümesine ait ise, a A


biçiminde yazılır. “ a, A kümesinin elemanıdır.” diye okunur. b elemanı A kümesine ait değilse,


b A biçiminde yazılır. “ b, A kümesinin elemanı değildir.” diye okunur.


• Kümede, aynı eleman bir kez yazılır.


• Elemanların yerlerinin değiştirilmesi kümeyi değiştirmez.


• A kümesinin eleman sayısı s(A) ya da n(A) ile gösterilir.


B. KÜMELERİN GÖSTERİLİŞİ


Kümenin elemanları aşağıdaki 3 yolla gösterilebilir.


1. Liste Yöntemi


Kümenin elemanları { } sembolü içine, her bir elemanın arasına virgül konularak yazılır.


A = {a, b, {a, b, c}} ise, s(A) = 3 tür.


2. Ortak Özelik Yöntemi


Kümenin elemanlarını, daha somut ya da daha kolay algılanır biçimde gerektiğinde sözel,


gerektiğinde matematiksel bir ifade olarak ortaya koyma biçimidir.


A = {x : (x in özelliği) }


Burada “x :” ifadesi “öyle x lerden oluşur ki” diye okunur.


Bu ifade “x ” biçiminde de yazılabilir.


3. Venn Şeması Yöntemi


Küme, kapalı bir eğri içinde her eleman bir nokta ile gösterilip noktanın yanına elemanın adı


yazılarak gösterilir.Bu gösterime Venn Şeması ile gösterim denir.





C. EŞİT KÜME, DENK KÜME


Aynı elemanlardan oluşan kümelere eşit kümeler denir. Eleman sayıları eşit olan kümelere denk


kümeler denir.


A kümesi B kümesine eşit ise A = B,


C kümesi D kümesine denk ise biçiminde gösterilir.


Eşit olan kümeler ayın zamanda denktir. Fakat denk kümeler eşit olmayabilir.


D. BOŞ KÜME


Hiç bir elemanı olmayan kümeye boş küme denir.


Boş küme { } ya da sembolleri ile gösterilir.


kümeleri boş küme olmayıp birer elemana sahip iki denk kümedir.


E. ALT KÜME - ÖZALT KÜME


1. Alt Küme


A kümesinin her elemanı, B kümesinin de elemanı ise A ya B nin alt kümesi denir.


A kümesi B kümesinin alt kümesi ise biçiminde gösterilir.


A kümesi B kümesinin alt kümesi ise B kümesi A kümesini kapsıyor denir. biçiminde


gösterilir.


C kümesi D kümesinin alt kümesi değilse biçiminde gösterilir.


2. Özalt Küme


Bir kümenin, kendisinden farklı bütün alt kümelerine o kümenin özalt kümeleri


denir.


3. Alt Kümenin Özelikleri







F. KÜMELERLE YAPILAN İŞLEMLER


1. Kümelerin Birleşimi


A nın elemanlarından veya B nin elemanlarından oluşan kümeye bu iki kümenin birleşim kümesi


denir ve biçiminde gösterilir.








2. Birleşim İşleminin Özelikleri




G. EVRENSEL KÜME



Üzerinde işlem yapılan, bütün kümeleri kapsayan kümeye, evrensel küme denir. Evrensel küme


genellikle E ile gösterilir.





H. BİR KÜMENİN TÜMLEYENİ


Evrensel kümenin elemanı olup, A kümesinin elemanı olmayan elemanlardan oluşan kümeye A nın tümleyeni denir ve ile gösterilir.





Tümleyenin Özelikleri



I. KUVVET KÜMESİ


Bir kümenin bütün alt kümelerin kümesine kuvvet kümesi denir. Kuvvet kümesi P(A) ile


gösterilir.



J. İKİ KÜMENİN FARKI


A kümesinde olup, B kümesinde olmayan elemanların kümesine A fark B kümesi denir.


A fark B kümesi A – B ya da A \ B biçiminde gösterilir.






Farkla İlgili Özelikler



A, B, C kümeleri E evrensel kümesinin alt kümeleri olmak üzere,



K. ELEMAN SAYISI


A, B, C herhangi birer küme olmak üzere,












Tenis veya voleybol oynayanların sayısı:


= a + b + c dir.


Tenis ya da voleybol oynayanların sayısı:


s(T – V) + s(V – T) = a + c dir.


Sadece tenis oynayanların sayısı:


s(T – V) = a dır.


Tenis oynamayanların sayısı:


= c + d dir.


Bu iki oyundan en az birini oynayanların sayısı:


= a + b + c dir.


Bu iki oyundan en çok birini oynayanların sayısı:







Bu iki oyundan hiç birini oynamayanların sayısı:



28 Mart 2008 Cuma

RASYONEL SAYILAR

A.TANIM
a ve b tam sayı, b eşit değildir 0 olmak üzere, şeklinde ifade edilen sayılara rasyonel sayı denir.














B. KESİR
Bir birimin bölündüğü eşit parçalardan birini veya bir kaçını göstermeye yarıyan sayılara kesir denir.


C. KESİR ÇEŞİTLERİ

1. Basit Kesir
İşaretine bakılmaksızın payı paydasından küçük olan kesirlere basit kesir denir.




Aşağıdaki sayı doğrusunda koyu ve kalın çizgi ile gösterilen noktalara karşılık gelen sayılar basit kesirdir.









2. Bileşik Kesir
İşaretine bakılmaksızın payı paydasından küçük olmayan (büyük veya eşit olan) kesirlere bileşik kesir denir.





Aşağıdaki sayı doğrusunda koyu ve kalın çizgi ile gösterilen noktalara karşılık gelen sayılar bileşik kesirdir.





3. Tam Sayılı Kesir
Herhangi bir sayma sayısı ile birlikte yazılabilen kesirlere tam sayılı kesir denir.


Her bileşik kesir bir tam sayılı kesir biçiminde yazılabilir.










D. RASYONEL SAYILARDA İŞLEMLER

1. Genişletme ve Sadeleştirme

kesrinin pay ve paydası sıfırdan farklı bir k tam sayısıyla, çarpıldığında veya bölündüğünde
kesrin değeri değişmez. Bu işleme kesrin genişletilmesi veya sadeleştirilmesi denir.






2. Toplama - Çıkarma İşlemi
Toplama ve çıkarma işleminde payda eşitlenecek biçimde kesirler genişletilir ya da sadeleştirilir. Oluşan kesirlerin payları toplanır (ya da çıkarılır) ortak payda alınır.



3. Çarpma - Bölme İşlemi




4. İşlem Önceliği
Toplama, çıkarma, çarpma, bölme ve üs alma işlemlerinden bir kaçının birlikte bulunduğu
rasyonel sayılarda işlemler, aşağıdaki sıraya göre yapılır.
1) Parantezler ve kesir çizgisi işleme yön verir.
2) Üslü işlemler varsa sonuçlandırılır.
3) Çarpma - bölme yapılır.
4) Toplama - çıkarma yapılır.

E. ONDALIK KESİR
1. Ondalık Kesir
Bir rasyonel sayının payını paydasına böldüğümüzde bu rasyonel sayının ondalık açılımını buluruz. Bu ondalık açılıma ondalık kesir denir.




Burada a ya tam kısım, bcd ye de ondalıklı kısım denir.

2. Devirli (Periyodik) Ondalık Kesir
Bir ondalık kesirde ondalıklı kısım belli bir kurala göre tekrarlanıyorsa bu sayıya devirli ondalık kesir denir.







3. Ondalık Kesirlerde İşlemler
a. Toplama - Çıkarma: Ondalık kesirler toplanırken, virgüller alt alta gelecek şekilde yazılır ve doğal sayılarda toplama - çıkarma işleminde olduğu gibi toplama - çıkarma işlemi yapılır. Sonuç, virgüllerin hizasından virgülle ayrılır.
b. Çarpma: Ondalık kesirlerin çarpımı yapılırken, virgül yokmuş gibi çarpma işlemi yapılır. Sonuç, çarpılan sayıların virgülden sonraki basamak sayılarının toplamı kadar, sağdan sola doğru virgülle ayrılır.
c. Bölme: Ondalık kesirlerin bölme işlemi yapılırken, bölen virgülden kurtulacak biçimde 10 un kuvveti ile çarpılır. Bölünen de aynı 10 un kuvveti ile çarpılarak bölme işlemi yapılır.

4. Devirli Ondalık Kesirlerin Rasyonel Sayıya Dönüştürülmesi

Virgül ve devreden dikkate alınmadan; okunan sayıdan, devretmeyen sayıyı çıkararak paya yazılır.
Paydaya ise virgülden sonraki devreden basamak sayısı kadar 9 ve sağına devretmeyen basamak sayısı kadar 0 yazılır.
a, b, c, d, e birer rakam olmak üzere,






Devreden 9 ise bir önceki rakam 1 arttırılır.
_
4,9 = 5
_
4,29 = 4,3
_
12,09 = 12,1

F. RASYONEL SAYILARDA SIRALAMA
Pozitif kesirlerde sıralama yapılırken aşağıdaki yollardan biri kullanılır.
1. Yol
Paydaları eşit olan (eşitlenen) kesirlerden payı en büyük olan diğerlerinden daha büyüktür.
2. Yol
Payları eşit olan (eşitlenen) kesirlerden paydası en küçük olan diğerlerinden daha büyüktür.
3. Yol
Payı ile paydası arasındaki farkı eşit olan, pozitif basit kesirlerde, payı en büyük olan diğerlerinden daha büyüktür.
Payı ile paydası arasındaki farkı eşit olan, bileşik kesirlerde, payı en büyük olan diğerlerinden daha küçüktür.
Yukarıda verilen yöntemler pozitif kesirlerde geçerlidir. Negatif kesirlerde ise durum tersinedir.

a ve n doğal sayı olsun.
n sabit iken a büyüdükçe basit kesrinin değeri artar.

a ve n doğal sayı olsun.
n sabit iken a büyüdükçe bileşik kesrinin değeri azalır.


G. İKİ RASYONEL SAYI ARASINDAKİ SAYILAR
arasında sayılamıyacak çoklukta rasyonel sayı vardır. Bunlardan bazılarını bulmak için b ile d nin e.k.o.k. u bulunur. Verilen kesirlerin paydaları bulunan e.k.o.k. da eşitlenir. İstenen koşuldaki sayıyı bulmak için kesirler genişletilebilir.

X, kesirlerinin ortasındaki bir sayı ise,